Czas
30 listopada 2018 r., godz. 13
Program
Katarzyna Jasińska, Magdalena Klapper, Dorota Kołodziej
- Czym właściwie jest rozariusz? – uwagi o średniowiecznych słownikach glosowanych
Streszczenie
Wielkie średniowieczne słowniki łacińskie, takie jak Elementarium doctrinae erudimentum Papiasza, Magnae derivationes Hugucia z Pizy, Catholicon Jana z Genui, Lucianus Henryka z Ratyzbony były znane i używane w XV-wiecznej Polsce. O ich popularności i użyteczności świadczy obecność polskich glos w zachowanych do dziś przekazach.
Dużą popularnością cieszył się również słownik łaciński z glosami niemieckimi – Vocabularius Ex quo. Jego wydanie krytyczne uwzględnia około 300 rękopiśmiennych i drukowanych przekazów. W zbiorach bibliotek i archiwów w Krakowie, Częstochowie, Wrocławiu i Lwowie przechowywane są rękopisy Vocabularius Ex quo zawierające polskie glosy. Porównianie tych przekazów z wydaniem krytycznym ujawniło liczne odstępstwa od zachodnich wzorców, takie jak: rozszerzenie incipitu, modyfikacja listy haseł i systemu oznaczeń gramatycznych, pominięcie glos niemieckich i dodanie polskich odpowiedników łacińskich wyrazów. Wskazane różnice świadczą o tym, że na ziemiach polskich Vocabularius Ex quo adaptowano do potrzeb lokalnych użytkowników.
W referacie zajmujemy się grupą siedmiu XV-wiecznych rękopisów, zwanych w tradycji polskiej leksykografii rozariuszami. Pokażemy ich charakterystyczne cechy na tle innych średniowiecznych wokabularzy łacińskich, a szczególnie Vocabularius Ex quo. Wspomnimy też o rękopisach zaliczanych dotąd do rozariuszy, które, co pokazały nasze badania, są opracowaniami leksykograficznymi innego typu.
Prelegenci
dr Katarzyna Jasińska, mgr Magdalena Klapper, dr Dorota Kołodziej (Instytut Języka Polskiego PAN)
Autorki są przedstawicielkami Pracowni Języka Staropolskiego, gdzie uczestniczą w badaniach średniowiecznej polszczyzny. W projekcie grantowym „Słownictwo polskie w XV-wiecznych rozariuszach łacińskich. Studium porównawcze” realizowanym pod kierownictwem dr hab. E. Deptuchowej, prof. IJP PAN zajmują się analizą porównawczą glosowanych słowników oraz umiejscowieniem ich w tradycji leksykografii europejskiej.