III Warsztaty eFontes: Call for Papers
Słowa i rzeczy(wistość)
Kraków, 1-3 grudnia 2021 r.
III edycja warsztatów projektu eFontes. Elektroniczny korpus polskiej łaciny średniowiecznej odbędzie się w dniach 1-3 grudnia 2021 r. pod hasłem Słowa i rzeczy(wistość). W interdyscyplinarnym gronie przyjrzymy się roli studiów nad łacińskim słownictwem w poznaniu dziejów, kultury i społeczeństwa średniowiecznej Polski.
Wagi i potrzeby systematycznych badań nad słownictwem dla pogłębienia naszej wiedzy o średniowieczu dowiodły poświęcone terminologii politycznej prace spod znaku niemieckiej Begriffsgeschichte , francuskie opracowania słownictwa feudalnego, ale też prace polskich historyków i leksykografów. Badacze tekstu dawnego mierzą się z problemem nieostrości i wieloznaczności wyrażeń, które właściwe są każdemu językowi naturalnemu, ale o znaczeniu rozstrzygają na podstawie zwykle ograniczonego kontekstu, fragmentarycznej wiedzy o świecie i niepełnej znajomości sytuacji komunikacyjnej.
Nawet jednak w sytuacji idealnej, w której interpretacja nie pozostawia wątpliwości, średniowieczne słownictwo nie opowiada nam, by tak rzec, całej historii. Jego przemiany pozwalają wnioskować o dziejach instytucji władzy i administracji czy o ewolucji poglądów naukowych, mniej natomiast mówią o życiu prywatnym czy rozumieniu świata poza środowiskiem piszącej elity. Co więcej, wyuczona w silnie sformalizowanym środowisku średniowiecznej szkoły łacina nie odpowiada na zmieniające się potrzeby komunikacyjne równie dynamicznie co język wernakularny. Przy tym, jako narzędzie komunikacji oficjalnej, podlega daleko idącej „regulacji”: jest przedmiotem purystycznych interwencji i podlega regułom dyskursu, które determinują, co i jak można w danym czasie pomyśleć czy wyrazić.
Tradycyjna krytyka źródła historycznego i jej współczesne wcielenia rzucają światło na stosunek języka dokumentu czy kroniki do ewokowanej w nich rzeczywistości. Tzw. zwrot językowy – niezależnie od jego wpływu na mediewistykę – bezsprzecznie wyostrzył jeszcze świadomość narracyjnego charakteru źródeł (H. White), roli metafory (F. R. Ankersmit) i konieczności krytycznej analizy warstwy interpretacyjno-retorycznej (J. Topolski). W polu zainteresowania znalazły się – obok twórcy z jego wykształceniem czy „tendencją” – także reguły gatunku czy strategie perswazyjne. Słowa bowiem nie tylko odnoszą się do rzeczywistości, ale też służą jej zmianie, przekonują nas do przyjęcia określonej jej wizji, są nośnikiem ideologii i narzędziem propagandy.
Tematy wystąpień
Podczas III warsztatów proponujemy pochylić się m. in. nad następującymi zagadnieniami:
Słowa i rzeczy
- wieloznaczność i nieostrość w praktyce językoznawcy i historyka
- między słowami: metafora, ironia, żart
- łacina a język wernakularny
- konceptualizacja w perspektywie międzyjęzykowej
- glosa a znaczenie
Zmiana językowa a społeczeństwo, kultura, historia
- nowe słowa (zapożyczenia, słowotwórstwo itd.)
- nowe znaczenia (polisemia, kalki semantyczne itd.)
- popularność i zanik słów
Jak działać słowami (w polskim średniowieczu)
- grzeczność językowa
- pochlebstwo i zniewaga
- eufemizm i tabu
- perswazja i retoryka
- słowa a władza, ideologia, propaganda
Czego łacińskie źródła nie mówią?
- łacina jako język elit
- łacina jako język obcy
- łacina jako język komunikacji formalnej
Metody, techniki, narzędzia
- semantyka historyczna w Polsce: recepcja, stan badań
- wyzwania: zwrot językowy a interpretacja źródła historycznego
- metody pół-automatyczne i automatyczne w badaniach znaczenia
- humanistyka cyfrowa a mediewistyka
Korpus polskiej łaciny średniowiecznej
- postulaty i potrzeby
- zróżnicowanie funkcjonalne, społeczna i stylistyczna wariacja tekstów
- loca scribendi, socjolekty, języki specjalne
Udział w warsztatach
- Warsztaty odbędą się w trybie hybrydowym lub – w razie konieczności – w pełni wirtualnie. Udział w warsztatach jest bezpłatny.
- Czas wystąpienia nie może przekroczyć 30 minut.
- Prezentowane badania powinny mieć charakter oryginalny. Streszczenie referatu (do 500 słów) powinno zawierać jasno sformułowany problem badawczy, w tym krótkie omówienie literatury wraz z reprezentatywną bibliografią (bibliografii nie wlicza się do limitu słów).
- Abstrakty można przesyłać do 30 czerwca 2021 r., do 11 lipca zostaną Państwo poinformowani o akceptacji wystąpienia. Zgłoszenie można nadesłać za pomocą formularza:
- Planujemy publikację recenzowanych materiałów pokonferencyjnych.
Ważne daty
28 maja30 czerwca 2021 r. – termin nadsyłania abstraktów11 czerwca11 lipca 2021 r. – informacja o przyjęciu referatu- 1-3 grudnia 2021 r. – warsztaty
- 11 lutego 2022 r. – termin nadsyłania artykułu do tomu pokonferencyjnego
Kontakt
Pytania można kierować na adres: krzysztof.nowak@ijp.pan.pl.