Book a Consultation

Streszczenia referatów

Abstracts of speeches


2nd eFontes Workshop
Borders, turning points, periods in the Latin writing of the Polish Middle Ages


December 3-4, 2020

3rd of December (Thursday)

Krzysztof Nowak (IJP PAN)

Borders, turning points, epochs in the corpus. Introduction and presentation of the project

Krzysztof Nowak manages the eFontes project. He is a member of the Medieval Latin Dictionary team in Poland and the co-author of its electronic version. In the Długosz 2.0 project, he is responsible for linguistic analysis as well as morpho-syntactic, semantic and NER annotation. He is preparing a work on metaphor in Polish medieval Latin. He is interested in historical semantics and corpus methods in its research.

Latin / non-Latin

Anna Adamska (University of Utrecht, Netherlands)

Dreams - needs - plans. A handful of remarks on the prospects of literacy research in medieval Poland

The profound transformations that took place in the methods of researching medieval culture in the last quarter of the 20th century also affected the disciplines dealing with various aspects of literacy. Intensive and still open international discussion, incl. it is worth paying attention to issues such as the relationship between oral and written culture, between Latin and vernacular languages, or the ways of transmitting the written text and the recipient's 'participation' in shaping it. Not only does it seriously change traditional views on the dynamics of writing in different parts of Europe, it even puts into question the existing definitions of 'literature'. It also prompts a revision of the current chronological caesura and the resulting opinions about the 'backwardness' of certain regions in relation to the cultural centers of medieval Latinitas. In Polish studies on medieval literacy, the awareness of these changes in the research paradigm is still not fully satisfactory. In my speech, I would like to show what impact their wider consideration may have on the way we treat the source material at our disposal, on the perceptions of chronological turning points, on the assessment of the development paths of Polish writing culture in the European perspective, and finally - on the practical organization of research.

Literature:

  • A. Adamska, “'Loca scribendi': the genesis of the concept, definitions and limits of utility, in: Loca scribendi. Places and environments creating the culture of writing in the former Polish Republic of the 15th - 18th centuries, edited by A. Adamska, A. Bartoszewicz, M. Ptaszyński (Warsaw, 2017), pp. 5-24.
  • P Borsa, Ch. Høgel, LB Mortensen, E. Tyler, "What is Medieval European Literature?", Interfaces 1 (2015), pp. 7-24.
  • LB Mortensen, “The study of medieval Latin literature - An expanding field of little impact?”, In Mediävistik im 21 Jahrhundert: Stand und Perspektiven der internationalen interdisziplinären Mittelalterforschung, ed. H.-W. Goetz, J. Jarnut (München, 2003), pp. 136-147.
  • M. Mostert, Manufacturing, Storage and Use. On the role of written text in the Middle Ages ”, in: Culture of writing in the Middle Ages: known problems, new methods, ed. A. Adamska, P. Kras (Lublin, 2013), pp. 19-37.

Affiliation: Onderzoekinstituut voor Geschiedenis en Kunstgeschiedenis, University of Utrecht, Netherlands

Historian, master's degree and doctorate at the Catholic University of Lublin (at the time when Jerzy Kłoczowski and Władysław Bartoszewski worked there). Since 1996, university teacher at the University of Utrecht (NL). As time passed, my primary (and still alive) interest in the auxiliary sciences of history and source studies extended to issues of medieval culture of writing and communication, especially regarding the functions of documents and the social history of language. I am also very interested in the methodology of medieval studies, as well as the history of the humanities in Central and Eastern Europe and its political exploitation and abuse during the communist period and after its fall. 

Updated list of publications: https://www.researchgate.net/profile/Anna_Adamska3

Mariusz Leńczuk (IJP PAN)

Polish glosses in the Latin text depending on its type and form

We can find Polish glosses in medieval Latin sermons, theological, astronomical, historical and medical treatises, legal texts, translations of literary works, lists and lists, Latin dictionaries and glossaries, as well as written independently on manuscript covers or end caps. The place of writing (in the margins, in line spacing, in the main text), direct or indirect relationship with the main text certainly affect the structure of the Polish notation, but do they also depend on the type and form of the Latin text? In the presentation, I will present a few typical accounts - Polish gloss and Latin text, which can be observed in medieval manuscripts that differ in content, text organization and comment system.

Mariusz Leńczuk jest adiunktem w Pracowni Języka Staropolskiego IJP PAN w Krakowie, zajmuje się historią języka polskiego, leksykografią historyczną, poszukiwaniem i edycją polskich tekstów i glos z rękopisów łacińskich. Twórca internetowej bazy „Piętnastowieczne tłumaczenia Nowego Testamentu”, autor książki „Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej. Wariantywność leksykalna”, współautor książki „Słowo-pismo-sacrum. Cztery studia z dziejów kultury religijnej w Polsce późnego średniowiecza”, „Słownika staropolskiego. Suplementu cz. I (verba absentia)” oraz kilkudziesięciu artykułów z zakresu historii języka polskiego.

Dorota Masła (Adam Mickiewicz University in Poznań)

Latin in a bilingual and Polish medieval text

Latin, the lingua franca of the Middle Ages, was replaced by national languages over time. Researchers point to the processual nature of this phenomenon and to the changing proportions between the Latin language and the vernacular language in the text or, more broadly, in the medieval manuscript: from the predominance of Latin and only single vernacular elements (most often in the form of glosses) added to the Latin text, through the coexistence of both languages in the text (in the case of bilingual texts) until the domination of the vernacular language and the formation of entire texts in the national language (see, for example, Doležalova 2015; Masła 2018). In this paper, I will be interested in the interface between Polish and Latin within one text, so at the center of my research I put bilingual artefacts and Polish texts, because also in texts commonly recognized as Polish (e.g. in Old Polish biblical-apocryphal narratives), Latin fragments (most often in the form of single words or expressions). Based on the analysis of selected examples from bilingual and Polish texts (including the so-called Augustinian Kazan, Przmyślania Przemyski, History of the Three Kings), an attempt will be made to answer the question about the status of both languages in the text: ways of switching between languages, functions of both languages in the text and - in the case of bilingual monuments - about the ways and possibilities of recognizing the host's language (see Mika 2012; Masła 2020). It is worth emphasizing that in the case of recognizing Polish and Latin elements in the text, sometimes even the answer to the question about the linguistic affiliation of a given element is not obvious and requires the researcher's decision, which will be shown in the selected examples. The main goal of the paper is to present the possible ways of functioning of Latin elements in a bilingual and Polish text from the perspective of a historian of the Polish language, as well as to answer the question of how a researcher and publisher of medieval monuments should treat them.

Selected bibliography

  • Adams James Noel, 2003, Bilingualism and the Latin Language, Cambridge.
  • Doležalová Lucie, 2015, Multilingualism and Late Medieval Manuscript Culture, in: The Medieval Manuscript Book. Cultural Approaches, eds. M. Johnston, M. Van Dussen, Cambridge, pp. 160–180.
  • Jasińska Katarzyna, Piwowarczyk Dariusz, 2019, Magister, master, foreman - on the ways in which Latin words penetrate into the Polish language, "Biuletyn Polskiego Towarzystwa Loznawczy", vol. 75, pp. 45–57.
  • Krążyńska Zdzisława, Mika Tomasz, Słoboda Agnieszka, 2015, The syntax of the medieval Polish language. Part I: Contexts - Methods - Tendencies, Poznań.
  • Masła Dorota, 2018, On the need to use the term vernakularization in Polish language-historical research, "LingVaria", No. 1 (25), pp. 113–122.
  • Masła Dorota, 2020, How the Medieval Text was Born. The So-called Augustinian Sermons in the Historical and Linguistic Perspective, Poznań.
  • Mika Tomasz, 2012, "Sermons of the Świętokrzyskie region" - from the manuscript to the understanding of the text, Poznań.
  • Stam Nike, 2017, A typology of code-switching in the Commentary to the Félire Óengusso, Utrecht.

Affiliation: Uniwersytet im. Adam Mickiewicz in Poznań

Assistant professor at the Department of the History of the Polish Language AMU. Research interests: historical linguistics; Polish-Latin bilingualism in the Middle Ages; vernacularization; historical linguistic research methodology. Author of two scientific monographs: Prayer of the Lord in the Polish Middle Ages. From the Old Polish Manuscripts (Poznań 2016) and How a Medieval Text Was Born. The so-called Augustinian sermons in the historical and linguistic perspective (Poznań 2020).

Matylda Włodarczyk (Adam Mickiewicz University in Poznań), Elżbieta Adamczyk (Bergische Universität Wuppertal)

Tagging discourse boundaries and code-switching in the Electronic Repository of Greater Poland Oaths (eROThA, 1386-1446) 🇬🇧

The study is based on an electronic repository of mediaeval legal texts (eROThA, 2019) which may be described as a small specialized lightly tagged bilingual corpus. The project originated in response to the desiderata formulated by Schendl and Wright (2011: 34–35) regarding the future of historical code-switching studies, in particular to the need for specialized electronic resources enabling the study across text-types and different language areas . The database enables research into Latin vs. Old Polish alternations in the so-called land books from Greater Poland (1386-1446). The repository was designed specifically to advance our understanding of the extent, patterns of co-occurrence, structural properties and functions of Latin and Old Polish in the land books.
In this presentation we briefly discuss the problems and limitations involved in the process of transforming a printed diplomatic edition into a proper digital edition in the modern sense (eg Honkapohja et al. 2009, Vanhoutte and van den Branden 2009). We also present the mark-up and annotation schemes applied to the switching between the codes. In addition to automatized annotation, manual tagging of the discourse and language boundary marking (the so-called trigger) is discussed. Finally, we present examples showing scope for extension and elaboration of the schemes employed.

  • Honkapohja, Alpo, Samuli Kaislaniemi and Ville Marttila. 2009. Digital Editions for Corpus Linguistics: Representing manuscript reality in electronic corpora. In Andreas H. Jucker, Daniel Schreier and Marianne Hundt (eds.), Corpora: Pragmatics and discourse, 451-475. Amsterdam: Rodopi.
  • Schendl, Herbert and Laura Wright. 2011. Code-switching in early English: Historical background and methodological and theoretical issues. In Herbert Schendl and Laura Wright (eds.), Code-switching in early English (Topics in English Linguistics 76), 15-45. Berlin & Boston: De Gruyter Mouton.
  • Vanhoutte, Edward and Ron Van den Branden. 2009. Describing, transcribing, encoding, and editing modern correspondence material: a textbase approach. Literary and Linguistic Computing 24 (1), 77-98.
  • Włodarczyk, Matylda, Kopaczyk, Joanna, Adamczyk, Elzbieta. 2019. Electronic Repository of Greater Poland Oaths (eROThA, 1386-1446). Available at: https://rotha.ehum.psnc.pl

Matylda Włodarczyk is University Professor in the Department of the History of English at the Faculty of English, Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland. She has worked on historical (socio) pragmatics of specialized discourses. Recently she has become interested in the interfaces of historical multilingualism and multimodality of historical texts?.

Elżbieta Adamczyk is Junior Professor of English Linguistics in the Department of English and American Studies at Bergische Universität Wuppertal, Germany. She specialises in historical morphology of English and other West Germanic languages. The authors have worked with Joanna Kopaczyk (University of Glasgow) on the NCN funded project devoted to multilingualism in the medieval Greater Poland court oaths (2014-2019) and are currently editing (in cooperation with Jukka Tyrkkö, Linnaeus University) a collection Multilingualism from manuscript to 3D: Intersections of modalities from medieval to modern times to appear in Routledge Studies in Multimodality (2021).

Polish / non-Polish

Emilia Jamroziak (University of Leeds, UK / University of Erfurt, Germany)

Conceptualization of boundaries and turning points in Cistercian historiography of the 20th and 21st century  🇬🇧

The lecture will introduce the major ways of conceptualization of Cistercian history in the last 100 years. It will focus on both implications of the „myth of origins” as well as previously dominant frameworks of “Golden Ages and Decline” as well “Ideal and Reality”. Highly linear, progress-driven narratives of the monastic developments shaped how textual sources produced in the context of Cistercian monastic communities have been edited. The second part of the lecture will focus on the issue of source edition and the way they have shaped research agenda.

My research focuses on the culture of medieval monasticism, interactions between religious institutions, especially Cistercian monasteries and the laity from the early twelfth to the early sixteenth century. Geographically my work spans Britain (particularly the North and Scotland), Central Europe, East-Central Europe and the Baltic. I am professor at the University of Leeds and fellow at MAx-Weber-Kolleg, Erfurt. I am an author of 3 monographs with a new book to be published in 2021 by the Amsterdam University Press. I am a member of the board of the Medieval Central Europe Research Network (MECERN) and the chair of the Janos Bak Research Fellowship program. Alumna of the Alexander-von-Humboldt fellowship.

Miłosz Sosnowski (Adam Mickiewicz University in Poznań)

„Zagubione w adaptacji” – w jakim zakresie polskie żywoty św. Wojciecha są pomnikiem „polskiej” łaciny średniowiecznej?

Pierwsze lokalne próby sformułowania dłuższej wypowiedzi w języku hagiografii sięgają w Polsce XII w., zaś dopiero w 2 poł. kolejnego stulecia następuje znaczny przyrost ilościowy tekstów. W przeciwieństwie do hagiografii św. Stanisława, utwory poświęcone św. Wojciechowi (Tempore illo, In partibus Germaniae) charakteryzują się tym, że stanowią przeróbki i kompilacje utworów nie tylko wcześniejszych, ale też obcych. Podstawą ich były powstałe na przełomie X i XI w. żywoty o inc. Est locus oraz Nascitur. Treściowo te żywoty-wzorce wspominały co prawda o Polsce oraz jej władcy, ale robiły to nader zwięźle, w sposób nie zaspokajający potrzeb rozwiniętego już Kościoła. Skomponowane w celu sprostania tym wyzwaniom dziełka są bardzo różne – Tempore illo silnie „polonizuje” postać świętego, podczas gdy późniejsze In partibus Germaniae – jakby w reakcji na poprzedzający tekst – treściowo i stylistycznie powraca do utworów dawniejszych. Pierwszy z polskich żywotów nie odniósł sukcesu bezpośrednio, bowiem zachował się w zaledwie jednej kopii rękopiśmiennej. Pośrednio jego wpływ był jedna duży, bowiem właśnie na jego podstawie powstał katalog cudów (Miracula s. Adalberti) będący częścią In partibus Germaniae, zachowanego w ponad 30 kopiach z Królestwa Polskiego oraz spoza jego granic. Nas zainteresuje sposób korzystania przez obydwa te żywoty z ich ottońskich wzorców. Jakie zabiegi retoryczne, językowe oraz aluzje literackie obecne w pierwotnych kompozycjach zniknęły, jakie zachowano, jakie zaś poddano amplifikacji? W jakim zakresie owe „polskie” utwory są przy tym świadectwem lokalnej kultury piśmiennej i erudycji, skoro w dużej mierze stanowią mechaniczne skopiowanie wzorów wcześniejszych, należących do kultury literackiej cesarstwa Ottonów?

Bibliography

  • De sancto Adalberto episcopo, ed. M. Perlbach, MGH SS 15/2, Hannoverae 1888, pp. 1178-1184
  • W. Drelicharz, The idea of uniting the kingdom in medieval Polish historiography, Kraków 2012, esp. pp. 243-268
  • G. Gromadzki, Legenda „De sancto Adalberto episcopo” oraz „Miracula sancti Adalberti”. Studium źródłoznawcze, „Roczniki Humanistyczne” 37, 1989, 2, s. 5-76
  • M. Sosnowski, Originality and secondaryness of early Polish hagiography (until the end of the thirteenth century) - selected problems, in: Originality or secondaryness? Studies devoted to Polish political and religious culture (X-XIII centuries), edited by R. Michałowski, G. Pac, Warsaw 2020, esp. pp. 528-541
  • P. Węcowski, The beginnings of Poland in the historical memory of the late Middle Ages, Kraków 2014, esp. pp. 73-82
  • D. Wójcik, Biblical threads in the legend "Tempore illo" by Saint Wojciech, "Our Past" 94, 2000, pp. 5-46

Miłosz Sosnowski is a graduate of the Faculty of History of Adam Mickiewicz University (2005), where he also defended his doctorate (2010) on the oldest lives of St. Wojciech. He is preparing a new critical edition of Bruno's collected works of Kwerfurt. Research interests: medieval culture, hagiographic literature in the Middle Ages, Latin palaeography and codicology, editing. Publications related to the subject of the speech: M. Sosnowski, Originality and secondaryness of early Polish hagiography (until the end of the 13th century) - selected problems, in: Originality or secondaryness? Studies on Polish political and religious culture (10th-13th centuries), edited by R. Michałowski, G. Pac, Warsaw 2020, pp. 491-582 M. Sosnowski, Die lateinische Quelle der Adalbert-Vita des Nikolaus von Jeroschin, in: Schriftlichkeit im Preußenland (= Tagungsberichte der Historischen Kommission für ost- und westpreußische Landesforschung. Bd. 30), ed. M.-L. Heckmann, J. Sarnowsky Osnabrück 2020, pp. 99–123

Dagmara Wójcik-Zega (Jagiellonian University)

Borders, turning points, epochs in the preaching literature of the 13th – 15th centuries.

Tematyka wystąpienia będzie skupiona wokół trzech grup zagadnień, na przykładzie których podejmę próbę wskazania możliwych granic i cezur obecnych w literaturze kaznodziejskiej. W pierwszej części przedstawię wnioski z analizy przykładowej tradycji rękopiśmiennej kazań modelowych. Wiedza o „origo et fata” poszczególnych egzemplarzy pozwala określić geograficzne i chronologiczne granice oddziaływania tekstu i w rezultacie odpowiedzieć na pytanie, kiedy i w jaki sposób tekst polskiego autora miał okazję faktycznie zaistnieć na terenie Polski. W drugiej części znajdą się wnioski z analizy tekstów kazań, przeprowadzonej w toku badań źródłoznawczych i edytorskich. Identyfikacja zapożyczeń i rzeczywistych źródeł wykorzystywanych w kazaniach każe postrzegać utwory krajowych autorów w znacznym wymiarze jako „lokalne wariacje” na temat tekstów rozpowszechnionych w całej łacińskojęzycznej Europie. Ponadto popularność i „długie trwanie” niektórych tekstów przekracza umowne cezury chronologiczne. Wąska perspektywa badawcza, sprowadzająca literaturę kaznodziejską do autonomicznej, wyizolowanej twórczości krajowej, wymaga zatem modyfikacji. W trzeciej części zwrócę uwagę na przenikanie do kazań innych gatunków literackich, jak egzempla, kwestie dyskutowane, komentarze, traktaty, poezja. Przejątki tego rodzaju mogą być jawne lub ukryte, a ich identyfikacja bywa badawczym wyzwaniem (niekiedy pomocne mogą być parateksty jak glosy czy noty marginalne). Oderwane od oryginału i pierwotnego kontekstu wnoszą do tekstów kaznodziejskich, po pierwsze, specyficzne znaczenia (np. słownictwo techniczne scholastyki, terminy i znaczenia właściwe dla określonych szkół filozoficznych lub teologicznych), po drugie, powodują niejednorodność stylistyczną, po trzecie, utrudniają uchwycenie „śladu autorskiego” w badanym tekście. Jako przykłady literatury kaznodziejskiej służyć będą m.in. „Sermones de tempore et de sanctis” dominikanina Marcina Polaka, reprezentujące typ literatury zwany kazaniami modelowymi, które pojawiły się w XIII w., i były z sukcesem rozpowszechnane w kolejnych stuleciach oraz znajdujące się niejako na przeciwległym biegunie, zachowane w pojedynczych egzemplarzach okazjonalne kazania polskich autorów z kręgów uniwersyteckich, którzy w końcu XIV i w XV w. działali w Pradze, Krakowie, Wrocławiu (m.in. Bartłomieja z Jasła, Mikołaja Tempelfelda z Brzegu i in.). Wspomniana zostanie również grupa tekstów pokrewnych, określanych jako narzędzia (pomoce) kaznodziejskie: zbiory distinctiones, zbiory egzemplów, florilegia.

Historyk-mediewista. Doktorat pt. „Twórczość kaznodziejska dominikanina Marcina Polaka (†1278)” obroniła na Wydziale Historycznym UJ w 2006 r. Specjalizuje się w badaniach rękopiśmienno-edytorskich. W kręgu jej zainteresowań znajduje się historia Uniwersytetu Krakowskiego w XV–XVI w., działalność i twórczość krakowskich profesorów oraz łacińskojęzyczne kaznodziejstwo XIII–XV w. Opublikowała m.in. monografię samorządu profesorów zamieszkujących Kolegium Większe Uniwersytetu Krakowskiego wraz z wydaniem uchwał tej korporacji z XV i XVI w. [„Conclusiones antiquae Collegii Maioris Universitatis Cracoviensis 1432–1591. Działalność samorządu Kolegium Większego Uniwersytetu Krakowskiego w XV–XVI wieku”, Kraków: TN Societas Vistulana, [druk] 2019]. Jest także współautorką przekładu „Kwestii dyskutowanych o mocy Boga” Tomasza z Akwinu oraz internetowej bazy danych poświęconej studentom i profesorom Uniwersytetu Jagiellońskiego „Corpus Academicum Cracoviense 1364–1780”. Zatrudniona w Oddziale Badań Dziejów Uniwersytetu Jagiellońskiego Archiwum UJ.

„Pomiędzy”: dziedziny, autorzy, epoki

Sylwia Konarska-Zimnicka (Jan Kochanowski University in Kielce)

Krakow astronomical and astrological sources of the pre-Copernican era. Research methodology

Źródła astronomiczno-astrologiczne epoki przedkopernikańskiej to niezwykle cenne źródło do poznania przeszłości. Dotyczy to nie tylko dziejów nauki, ale również tzw. życia codziennego, obejmującego tak „sferę ducha” (wierzenia, przekonania, poglądy), jak i „sferę ciała” (zdrowie, rodzina, gospodarka, polityka). Bogactwo szczęśliwie zachowanych, a przechowywanych w bibliotekach polskich i zagranicznych źródeł to cenny potencjał badawczy dla przedstawicieli wielu dziedzin poznania (historyków, antropologów, socjologów, językoznawców, kulturoznawców, etc.). Niestety, jak dotąd, materiały te nie były należycie wykorzystywane, a to z tej przyczyny, że zachowały się one przede wszystkim w rękopisach oraz inkunabułach i starych drukach, których odczytanie wymaga znajomości zasad paleografii łacińskiej – znakomita większość wzmiankowanych źródeł to źródła w języku łacińskim. Dzieła te pisane były również językiem przesyconym terminologią astronomiczno-astrologiczną, która w epoce przedkopernikańskiej była dosyć powszechnie znana i rozumiana, współcześnie zaś powoduje znaczne trudności badawcze. Podobnie stosowana wówczas symbolika. Stąd też potrzeba nie tylko odczytywania i tłumaczenia źródeł astronomiczno-astrologicznych, ale ich krytycznej analizy, co pozwoli upowszechnić wiedzę na temat sposobu opracowywania tychże, a tym samym zwiększy szanse na ich popularyzację i zachęci kolejne pokolenia badaczy do poznawania spuścizny mistrzów krakowskich epoki przedkopernikańskiej.

Affiliation: Institute of History, Jan Kochanowski University in Kielce

Pracownik Instytutu Historii UJK w Kielcach, Zakład Badań i Przemian Kulturowych i Nauki. Zainteresowania badawcze: Historia kultury późnośredniowiecznej i wczesnonowożytnej, historia Kościoła, życie codzienne w wiekach średnich, taniec, muzyka i inne formy zabawy w wiekach średnich, rozwój nauki średniowiecznej i wczesnonowożytnej, ze szczególnym uwzględnieniem medycyny, astronomii, astrologii; piśmiennictwo średniowieczne, nauki pomocnicze historii, przede wszystkim paleografia średniowieczna. S. Konarska-Zimnicka, „Wenus panią roku, Mars towarzyszem…. Astrologia w Krakowie XV i początku XVI wieku” (Kielce 2018); edycji źródłowych: Michał Falkener z Wrocławia, Introductorium astronomie, czyli kompendium wiedzy astrologicznej, tł. i oprac. S. Konarska-Zimnicka, oprac. P. Piotrowski (Warszawa 2014); Albumasar, Flores astrologie, tł. i opr. S. Konarska-Zimnicka, B. Wojciechowska, L. Kostuch, współ. P. Piotrowski (Kielce 2020); S. Konarska-Zimnicka, P. Piotrowski, Albumasar i jego Ysagoga minor (Kielce 2020).

Włodzimierz Zega (Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences)
 

Borrowings from the writings of Mateusz from Krakow in the sermons of Stanisław of Skalbmierz: on the two-fold presence of Mateusz in the corpus of Polish medieval Latin

W oparciu o dostępne edycje i wybrane dzieła zachowane w rękopisach ustaliłem, że najpopularniejsze i najbardziej znaczące pisma Mateusza z Krakowa są obecne w twórczości co najmniej kilkunastu krakowskich autorów z końca XIV i z XV wieku. Charakterystycznym przykładem jest pierwszy znany rektor Uniwersytetu Krakowskiego, prawnik i kaznodzieja Stanisław ze Skalbmierza. W wypadku jego zbioru „Sermones sapientiales” można mówić o masowym przytaczaniu dzieł teologiczno-pastoralnych Mateusza. Są to zarówno przejątki dosłowne, jak i twórcze przeróbki dające pewien wgląd w metodę pracy i profil doktrynalny Stanisława. Nierozpoznane do tej pory zapożyczenia znajdują się w siedmiu kazaniach powyższej kolekcji. W czterech Stanisław cytuje „Dialogus rationis et conscientiae de crebra communione”, w dwóch – traktat spowiedniczy „De puritate conscientiae”, w jednym – krótki traktat-poradnik dla spowiedników pt. „Quinque regulae ad discernendum peccata mortalia et venialia”. W kilku kolejnych kazaniach Stanisław nawiązuje do idei głoszonych przez Mateusza, nie cytując jednak konkretnych jego utworów. Inni krakowscy mistrzowie (np. Bartłomiej z Jasła, Łukasz z Wielkiego Koźmina, Mikołaj z Kozłowa, Benedykt Hesse, Paweł z Pyskowic) korzystali z „Dialogu” i z kilku innych utworów Mateusza: „De contractibus”, „Rationale operum divinorum”, „Lectura super Beati immaculati”, niektórych kazań. W wypadku tego typu zapożyczeń duże fragmenty utworów Mateusza wystąpią w korpusie co najmniej dwa razy. Po pierwsze, pod jego własnym nazwiskiem jako tekst autorski (ponieważ jestem przekonany, że jego teksty powinny się znajdować w korpusie – niezależnie od tego, jakie przyjmiemy kryterium „polskości”). Po drugie, jako tekst zacytowany przez Stanisława i (lub) przez innych autorów korpusowych. Należy się spodziewać, że dzięki korpusowi wyjdzie na jaw jeszcze więcej zależności od tekstów Mateusza, co niewątpliwie pomoże w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o rzeczywisty wpływ twórczości Mateusza na poglądy mistrzów Uniwersytetu Krakowskiego. Być może w wypadku Mateusza należałoby zrezygnować z kryterium reprezentatywności i umieścić w korpusie cały jego dorobek pisarski?

Bibliography

  • B. Chmielowska, Mateusz's Treatise from Krakow as a source in Benedict Hesse's commentary on the Gospel of St. Mateusz, Przegląd Tomistyczny, 14 (2008), pp. 169–185
  • Z. Kałuża, Quelques textes de Matthieu de Cracovie dans la bibliothèque de Jean de Kanty, in: Du copiste au collectionneur. Mélanges d'histoire des textes et des bibliothèques en l'honneur d'André Vernet, ed. D. Nebbiai-Dalla Guarda, J.-F. Genest, Turnhout: Brepols, 1998 (Bibliologia. Elementa ad librorum studies pertinentia, 18), pp. 219–237;
  • M. Kowalczyk, Krakow university speeches from the first half of the 15th century, Wrocław 1970 (Sources for the History of Science and Technology, 8);
  • D. Wójcik, W. Zega, Bartłomiej from Jasło and the "Czech devotio moderna" in Krakow. Sermon "Hoc epulum comedas" for Holy Thursday, "Przegląd Tomistyczny", 14 (2008), pp. 135–190.

Włodzimierz Zega pracuje w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN (Zakład Historii Filozofii Starożytnej i Średniowiecznej). Zainteresowania naukowe: historia i edytorstwo łacińskich tekstów średniowiecznych; twórczość filozoficzna i teologiczna pierwszych mistrzów Uniwersytetu Krakowskiego; badania katalogowe nad zbiorem łacińskich rękopisów średniowiecznych Biblioteki Jagiellońskiej. Niektóre publikacje: współautor edycji kilku kazań/mów promocyjnych Stanisława ze Skalbmierza i Bartłomieja z Jasła; „Katalogu łacińskich rękopisów średniowiecznych Biblioteki Jagiellońskiej”, t. 7-11; przekładów dzieł Tomasza z Akwinu (Summa contra gentiles; Quaestiones de anima, Quaestiones de potentia Dei).

Zdzisław Koczarski, Michał Rzepiela (IJP PAN)

Jan Długosz - a medieval or renaissance chronicler?

The question contained in the title of the paper, which seems to be essentially resolved, namely that Jan Długosz is considered a medieval chronicler, in whom certain humanistic influences are also visible (eg M. Plezia 1991), requires reconsideration today. The reason for resuming the issue raised is provided, first, by studies that appeared from the second half of the twentieth century, which indicated either a significant degree of inspiration in Długosz with the works of Italian humanists (I. Zarębski, e.g. 1965), or the inconsistency of historiosophical approaches and world views of a historian, if we take the views "typical" of the Middle Ages as a reference point. In the latter case, it is especially about his interpretation of the relationship between supernatural forces: fate and destiny on the one hand, and providence in the Christian understanding on the other (U. Borkowska 1978, M. Rzepiela 2016). Secondly, the work undertaken recently under the project "Długosz 2.0. The electronic corpus and tools for the analysis of the language of Jan Długosz ", carried out at the Medieval Latin Studio of the Institute of Polish Academy of Sciences in Kraków, especially the stylometric studies by Z. Koczarski (2020) on the influence of Italian humanists, especially Petrarch, on the Chronicle of Długosz, reveal a much wider range of authors for the Polish chronicler than has been accepted so far. Therefore, the above observations lead to a question to what extent Długosz's work can be considered representative of medieval chronicle.

Bibliography

Borkowska Urszula (1978), Prodigia and rationalized thinking in the Annals of Jan Długosz, [in:] Elite culture and mass culture in late medieval Poland, Wrocław-Warsaw-Kraków-Gdańsk, pp. 231–241

Koczarski Zdzisław (2020), The early knowledge of Petrarch's works in medieval Poland: the case of Jan Długosz [in:] VI Ciclo di Studi Medievali. Atti del Convegno, Dolce R., Martini S., Del Monte R. (eds.), Firenze, pp. 392-398.

Plezia, Marian (1991), Jan Długosz, [in:] Staropolscy writers. Silhouettes, vol. 1, edited by Stanisław Grzeszczuk, Warsaw, pp. 132–173.

Rzepiela Michał (2016), The role of phraseology in the narrative of the Chronicle of Jan Długosz, [in:] Jan Długosz (1415-1480): life and works, ed. Lidia Korczak, Marek Daniel Kowalski, Piotr Węcowski, Kraków, pp. 237–250.

Zarębski Ignacy (1965), Il Bocaccio nel primo umanesimo polacco, in: Studi sul Bocaccio III, pp. 247–296.

Zdzisław Koczarski is a PhD student in the "Długosz 2.0" project at the Medieval Latin Laboratory of the Institute of Polish Language of the Polish Academy of Sciences. He is preparing a doctoral dissertation on modal particles in Annals of Jan Długosz. He also studies the literary sources and inspirations of the Polish historian (including the works of Petrarch).

Michał Rzepiela jest redaktorem „Słownika łaciny średniowiecznej w Polsce” i kierownikiem Pracowni Łaciny Średniowiecznej IJP PAN w Krakowie. Jego zainteresowania naukowe skupiają się na zagadnieniach językoznawstwa ogólnego i mediolatynistycznego, w tym zwłaszcza słowotwórstwie i frazeologii. Od dłuższego czasu zajmuje się również badaniami nad „Kroniką” Jana Długosza. Obecnie kieruje projektem grantowym, finansowanym w ramach programu NPRH, „Długosz 2.0. Elektroniczny korpus i narzędzia analizy języka Jana Długosza”. Jest m.in. współautorem edycji „Komentarza Jana Dąbrówki do „Kroniki polskiej” mistrza Wincentego, zwanego Kadłubkiem”. Od roku 2016 pełni funkcję dyrektora ds. naukowych Instytutu Języka Polskiego PAN. Les temps légendaires et la narration historique à propos des auteurs médiévaux polonais, 2017, [w:] Le sens du temps/The Sense of Time. Actes du VIIe Congrès du Comité International de Latin Médiéval/Proceedings of the 7th … (Lyon, 10-13.09 2014), Pascale Bourgain&Jean-Yves Tilliettes (eds.), Rayon Histoire de la Librairie Droz, Genève, s. 637-648. Rola frazeologii w narracji Kroniki Jana Długosza, 2016, [w:] Jan Długosz (1415-1480). Życie i Dzieła, pod red. Lidii Korczak, Marka Daniela Kowalskiego, Piotra Węcowskiego, Kraków, s. 237-249. Struktura narracji „Historii Polski” a Długoszowe rozumienie dziejów, 2009, [w]: Średniowieczna wizja świata. Jedność czy różnorodność (III Kongres Mediewistów Polskich, Łódź 22-24 września 2008 roku), red. T. Wolińska, M. J. Leszka, Łodź, s. 251-259.

4th of December (Friday)

POLISH / REGIONAL

Agnieszka Bartoszewicz (University of Warsaw)

Latin in Polish city offices of the 14th-16th century: forms, areas of use and functions

The aim of the paper is to show the main lines of development of Latin used in the offices of cities located in the Kingdom of Poland from the beginning of the 14th to the 30s of the 16th century, evolutionary changes and turning points that can be noticed when analyzing the source material. The subject of the research will be primarily entries in court books, but I will also be interested in documents issued by municipal offices and correspondence. In the case of cities, the level of Latin, its role as a communication tool and relations with vernacular languages depended on several factors, the first of which was the level of organization of the office and the culture of the townspeople's law, depending not only on the size and wealth of a particular center, but also geographical factors. Related to this issue is the issue of education and linguistic skills of writers drawing up records from municipal files, on the one hand, and, on the other hand, the problem of linguistic competence of their councilors and clientele of municipal offices. A separate issue is the development of the city book as an office form, the form of individual types of notes, its influence on the language and the formation of specific terminology for "urban Latin". The last problem that I want to raise in my speech is the linguistic relationship between the various loca scribendi available to the townspeople and their mutual influence on the language of the notes.

Bibliography

  • A. Adamska, Do we need the social history of language? in: The Social History of the Late Middle Ages. New research, ed. S. Gawlas, MT Szczepański, Warsaw 2011
  • A. Bartoszewicz, Urban Literacy and Late Medieval Poland, Turnhout 2017 (Utrecht Studies in Medieval Literacy 39
  • J. Kaliszuk, Transformations of social functions of the journal in the late Middle Ages. Research programs and their results, in: Social history of the late Middle Ages. New research, ed. S. Gawlas, Warsaw 2011
  • M. Mostert, Introduction, in: Medieval Legal Process. Physical, Spoken and Written Performance in the Middle Ages, edited by Marco Mostert and PS Barnwell, Turnhout 2011 (Utrecht Studies in Medieval Literacy, vol. 22)
  • P. Okniński, Conditions of the beginnings of the development of Polish municipal law offices. An example of Krakow (until 1312), in: Loca scrobendi. Places and environments creating the culture of writing in the former Republic of the 15th-18th centuries, ed. A. Adamska, A. Bartoszewicz, M. Ptaszyński, Warsaw 2017
  • M. Starzyński, Medieval Kazimierz, its system and chancellery, Krakow 2015
  • J. Tandecki, Municipal documents and law offices, in: Old Polish diplomacy, ed. T. Jurek, Warsaw 2015
  • K. Weysennhoff-Brożkowa, Studies on Medieval Latin in Poland, Warsaw 1998
  • U. Zachara-Związek, Latin of the late-medieval jurors' books of Old Warsaw, Warsaw 2020, Warsaw 2015, pp. 407-446

Affiliation: Faculty of History, University of Warsaw

I am engaged in research on cities, their society and culture in the 14th-16th centuries. Author of the monograph Urban Literacy in Late Medieval Poland, Turnhout 2017 (Utrecht Studies in Medieval Literacy 39)

Agnieszka Gut (University of Szczecin)

Caesuras in the history of medieval West Pomeranian diplomacy as a research problem

  • Form of documents of West Pomeranian dukes until the mid-14th century, Szczecin 2002.
  • The state of research on medieval diplomacy of West Pomeranian princes, in: "Belliculum diplomaticum II Thorunense".
  • The offices of rulers in the Polish lands in the Middle Ages and modern times on a comparative background, ed. W. Chorążyczewski, J. Tandecki, Toruń 2007, pp. 181-189.
  • An outline of West Pomeranian diplomacy in the Middle Ages, in: Old Polish Diplomacy, ed. T. Jurek, Warsaw 2015, pp. 509-517.

Jakub Niedźwiedź (Jagiellonian University)

Should Latin texts from the Grand Duchy of Lithuania be included in the corpus of Polish medieval Latin?

The paper consists of three parts. The introduction presents the research problem: what are / should be the criteria for the selection of texts included in the source publications published in Poland? In the introductory part, the author describes the process of Polish appropriation of a large part of the cultural heritage of the former Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania, which started in the 19th century. The main part discusses the criteria that could possibly be the reason for including the texts in the database. The author takes into account territorial, ethnic, national, biographical, library and archival, temporal and periodization as well as functional criteria. Analyzes of selected sources from the 15th and 17th centuries reveal a number of difficulties and paradoxes that arise in the selection of texts for various types of publications bearing the epithet "Polish" (eg Polish biographical dictionary, Estreicher's Polish bibliography). At the end, the author presents a critique of attempts to build cultural hegemony and fight for the heritage of former Poland and Lithuania. At the same time, it answers yes to the question posed in the title and explains why.

Bibliography

  • Rūta Čapaitė, Gotikinis Kursvas Lietuvos Didžiojo Kunigaikščio Vytauto raštinėje, Vilnius 2007.
  • Culture of the Grand Duchy of Lithuania. Analyzes and Images, ed. V. Ališauskas, L. Jovaiša and others, trans. P. Bukowiec, B. Kalęba, B. Piasecka, Krakow 2006.
  • Pirmasis Lietuvos Statutas. Tekstai senąja baltarusių, lotynų ir senąja lenkų kalbomis, vol. 2, ed. S. Lazutka et al., Vilnius 1991.
  • XVI – XVII a. Lituanika Lietuvos mokslų akademijos Bibliotoje. Kita antraštė: Lithuanica saeculi sexti decimi et septimi decimi ex Bibliotheca Academiae Scientiarum Lithuaniae. Catalogus, ed. D. Narbutienė, V. Radvilienė, D. Raucyktė-Bikauskienė, Vilnius 2007.

Jakub Niedźwiedź is the Head of the Department of the History of Old Polish Literature at the Faculty of Polish Studies of the Jagiellonian University. He deals with the literary culture of the Grand Duchy of Lithuania, the use of writing in the Polish-Lithuanian Commonwealth of the 16th and 18th centuries, and the history of cartography. Major publications: Poeta i mapa. Jan Kochanowski and the 16th century cartography, Kraków: UJ Publishing House, 2019; Mercator's Lithuanian-Russian Borderlands: Russiae pars amplificata (1595) and its Polish Sources, "Imago Mundi", 2019, 2; Multiscripturality in the Grand Duchy of Lithuania: New Research Approaches, transl. DA Frick, "East European Politics and Societies and Cultures", 33, 2019, pp. 3–16; Two sermons delivered after the deaths of Katarzyna Habsburżanka and Sigismund III Vasa, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa, 2016; Literary culture of Vilnius 1323–1655. Rhetorical organization of the city, Kraków: Universitas, 2012; Together with Radosław Grześkowiak Emblems by Mikołaj Mieleszka, Warsaw: Neriton, 2009.

Bogumił Szady (Institute of History of the Catholic University of Lublin, Institute of History of the Polish Academy of Sciences)

Reference data sets for settlement and administrative units of Polish lands in their historical development

The aim of the presentation will be to review and characterize spatial data sets available in digital form, which can be used as reference resources in the process of preparing the edition of digital historical sources. The growing number of research projects, the results of which take the form of digital collections referring to old locations, places or administrative units, prompts the assessment of the possibility of harmonizing these data based on spatial reference. Digital editing, based on both TEI and databases, makes it possible to refer to external resources in order to identify spatially the places described in the sources. At present, publishers often prepare their own separate data resource or refer to contemporary spatial data resources (State Register of Geographical Names, State Register of Borders, geonames, Open Street Map etc.). However, these collections do not contain many categories (classes) and objects characteristic of past epochs. The growing domain resources of historical spatial data in Poland may form the basis for the development of a set or standard (service) of data, which will be a convenient tool for publishers and at the same time will bring tangible scientific benefit, as it will enable the integration of research results from various editorial projects. In order for such a resource - a standard to be created, it is necessary to review the existing resources, analyze the methodology of their collection and preparation (metadata description) and solve the basic issues concerning the method of their harmonization (identification of objects over time).

Research interests

  • Geography and historical cartography
  • The use of databases and GIS tools in humanities and social research
  • Structures and organization of religious institutions in the Polish-Lithuanian Commonwealth

Selected publications

  • Historical geography in Poland - development and prospects, "Studia Geohistorica", 1 (2013), pp. 19-38.
  • Spatio-temporal databases as research tool in historical geography, „Geographia Polonica”. 89 (3), 2016, s. 359-370.
  • On the Method for Development of Early Modern Canonical Visitations Repertories, in: Editiones sine fine, vol. 1, ed. Krzysztof Kopiński, Wojciech Mrozowicz, Janusz Tandecki, Toruń 2017, p. 177 -188
  • Historical Cartography of Confessions and Religions in the Polish-Lithuanian Commonwealth: Between Historical Geography and Spatial History, „Studia Geohistorica”, 6 (2018), s. 136-148.
  • Dawna mapa jako źródło w badaniach geograficzno-historycznych w Polsce, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 66 (2), 2018, s. 129-141.
  • [co-author], Identity Criteria for Localities, in Formal Ontology in Information Systems, eds. S. Borgo et al., 2018, IOS Press, pp. 47-54.
  • [co-author], Modeling and presenting incomplete and uncertain data on historical settlement units, Transactions in GIS, 2020; 00: 1-16, pp. Https://doi.org/10.1111/tgis.12609.

Wybrane wpisy

Work: Anotators 2021
[:pl]Rozstrzygnięcie konkursu: Transkrypcja rękopisów 2022[:]
[: pl] Work: PhD student in the project [: en] Job for a PhD Student [:]
[: pl] Work: Anotatorów 2018 [:]
en_GBEnglish (UK)
pl_PLPolski en_GBEnglish (UK)