I Warsztaty eFontes: Call for Papers
Gatunki i funkcje polskiego piśmiennictwa średniowiecznego w Korpusie eFontes
Wprowadzenie
W dniach 12-13 grudnia 2019 r. odbędzie się w Krakowie I edycja warsztatów projektu eFontes. Elektroniczny korpus polskiej łaciny średniowiecznej realizowanego w Pracowni Łaciny Średniowiecznej Instytutu Języka Polskiego PAN. Organizowane co roku spotkania mają pogłębić naszą wiedzę o zróżnicowaniu i bogactwie łacińskiego piśmiennictwa średniowiecznej Polski, a zarazem poddać dyskusji specjalistów najważniejsze aspekty tworzenia korpusu polskiej łaciny średniowiecznej. Spotkania będą też okazją dla zaprezentowania samego projektu oraz poznania oczekiwań środowiska. W tym roku hasłem przewodnim warsztatów będzie Reprezentatywność: gatunki i funkcje, gdyż przedmiotem refleksji chcielibyśmy uczynić gatunkowe i funkcjonalne zróżnicowanie łacińskiego piśmiennictwa średniowiecznej Polski.
Na gruncie językoznawstwa reprezentatywnym przyjęło się nazywać taki korpus, który ma ambicję odzwierciedlać produkcję językową danej epoki, przy czym również proporcje tekstów w nim zawartych winny w miarę możliwości odtwarzać zróżnicowanie funkcji i gatunków piśmiennictwa. Dzięki takiej konstrukcji, jak reprezentatywna próbka w badaniu sondażowym daje wgląd w nastroje czy poglądy populacji, tak reprezentatywny korpus powinien pozwolić na empiryczne badania nad językiem i kulturą średniowiecza.
Facile dictu… W korpusie historycznym, a takim jest Elektroniczny korpus polskiej łaciny średniowiecznej, osiągnięcie reprezentatywności okazuje się być nie lada wyzwaniem. Problemów nastręcza już choćby stan zachowania i wydania zabytków polskiego średniowiecza. Wiele dzieł nie zachowało się bowiem do naszych czasów, a te zachowane – pozostają często wciąż niewydane. To zaś sprawia, że niektóre z gatunków piśmiennictwa nie są i najpewniej długo jeszcze nie będą w korpusie należycie reprezentowane. Zupełnie osobną kwestią jest jakość istniejących edycji: niektóre z nich dają lepszy wgląd w latynistyczne przygotowanie wydawcy niż językowe kompetencje średniowiecznego autora. Wydania dobre i znakomite z kolei są niekiedy objęte prawami autorskimi, co – znowu – skutecznie uniemożliwia ich włączenie do korpusu.
Najpoważniejszym wyzwaniem dla twórców korpusu jest jednak samo bogactwo i zróżnicowanie polskiego piśmiennictwa łacińskiego. Choć ostatnie lata przyniosły fundamentalne prace dotyczące piśmienności (w tym tzw. loca scribendi) choćby w miastach średniowiecznej Polski, a także otrzymaliśmy niezwykle pomocne syntezy stanu badań i wydań np. staropolskiej dyplomatyki, to jednak wydaje się, że na pełną charakterystykę funkcjonalnego, gatunkowego i społecznego zróżnicowania łacińskiej produkcji w średniowiecznej Polsce przyjdzie nam jeszcze poczekać. A przecież Elektroniczny korpus polskiej łaciny średniowiecznej ma ambicję owo bogactwo odzwierciedlać, będąc przy tym narzędziem dostępnym dla badaczy różnych specjalności, co pociąga za sobą konieczność wykraczania poza wąskie ujęcia źródeł i poszukiwania ujęć interdyscyplinarnych.
Udział w konferencji
Do udziału w warsztatach serdecznie zapraszamy historyków, językoznawców, literaturoznawców oraz przedstawicieli innych specjalności mediewistycznych. Liczymy zwłaszcza na badaczy dysponujących doświadczeniem interdyscyplinarnym, łączących np. warsztat historyka i wydawcy tekstów. Ze względu na charakter projektu zależy nam na referatach, których autorzy, dokonując szerokiego ujęcia wybranego tematu, dadzą zarazem krótki przegląd stanu badań, w tym kwestii spornych, oraz w miarę możliwości wskażą konsekwencje dla struktury lub zawartości korpusu. Czas wystąpienia nie powinien przekroczyć 30 minut (+ dyskusja). Ze środków projektu mamy nadzieję sfinansować koszty podróży i noclegu w Krakowie 6-8 spośród zaproszonych prelegentów.
Skrócone (do 100 słów) streszczenie wystąpienia prosimy nadsyłać do 26 maja 2019 r., korzystając z poniższego formularza. Do 2 czerwca zostaną Państwo poinformowani o akceptacji wystąpienia.
Wszelkie pytania prosimy kierować na adres krzysztof.nowak@ijp.pan.pl.
Tematy wystąpień
W wystąpieniach prelegenci mogą poruszać m.in. następujące kwestie:
1. Typologia piśmiennictwa polskiego średniowiecza łacińskiego: problemy i kontrowersje.
2. Jak badać zróżnicowanie piśmiennictwa: funkcje, gatunki czy typy tekstów?
3. Zróżnicowanie społeczne piśmiennictwa średniowiecznego: klasa, wiek, płeć…
4. Jak szacować rozmiar średniowiecznej produkcji i mierzyć popularność dzieł na potrzeby korpusu?
- katalogi bibliotek i archiwów
- narzędzia cyfrowe: manuscripta.pl, Fama
- cytaty i kryptocytaty jako miara popularności
5. “Białe plamy”: czego w korpusie brak, a znaleźć się w nim powinno (i dlaczego)?
- inskrypcje, pieczęcie itp.
- inedita
- łaciński tekst w zabytkach polskich: glosy, marginalia…
- czy możliwa jest rekonstrukcja tekstów prymarnie mówionych?
6. Praktyka budowy korpusów historycznych
- reprezentatywność i zrównoważenie
- ortografia: autora, skryby, wydawcy?
- prawo autorskie a korpus
- edycje cyfrowe a korpus
Ważne daty
- 26 maja 2019 r. – termin nadsyłania abstraktu
- 2 czerwca 2019 r. – informacja o akceptacji referatu
- 28 lipca 2019 r. – termin nadsyłania rozszerzonej wersji abstraktu
- 12-13 grudnia 2019 r. – warsztaty
Kolejne edycje
https://scriptores.pl/efontes/warsztaty/