III Warsztaty eFontes: Call for Papers

Słowa i rzeczy(wistość)

Kraków, 1-3 grudnia 2021 r.

III edycja warsztatów projektu eFontes. Elektroniczny korpus polskiej łaciny średniowiecznej odbędzie się w dniach 1-3 grudnia 2021 r. pod hasłem Słowa i rzeczy(wistość). W interdyscyplinarnym gronie przyjrzymy się roli studiów nad łacińskim słownictwem w poznaniu dziejów, kultury i społeczeństwa średniowiecznej Polski.

Wagi i potrzeby systematycznych badań nad słownictwem dla pogłębienia naszej wiedzy o średniowieczu dowiodły poświęcone terminologii politycznej prace spod znaku niemieckiej Begriffsgeschichte , francuskie opracowania słownictwa feudalnego, ale też prace polskich historyków i leksykografów. Badacze tekstu dawnego mierzą się z problemem nieostrości i wieloznaczności wyrażeń, które właściwe są każdemu językowi naturalnemu, ale o znaczeniu rozstrzygają na podstawie zwykle ograniczonego kontekstu, fragmentarycznej wiedzy o świecie i niepełnej znajomości sytuacji komunikacyjnej.

Nawet jednak w sytuacji idealnej, w której interpretacja nie pozostawia wątpliwości, średniowieczne słownictwo nie opowiada nam, by tak rzec, całej historii. Jego przemiany pozwalają wnioskować o dziejach instytucji władzy i administracji czy o ewolucji poglądów naukowych, mniej natomiast mówią o życiu prywatnym czy rozumieniu świata poza środowiskiem piszącej elity. Co więcej, wyuczona w silnie sformalizowanym środowisku średniowiecznej szkoły łacina nie odpowiada na zmieniające się potrzeby komunikacyjne równie dynamicznie co język wernakularny. Przy tym, jako narzędzie komunikacji oficjalnej, podlega daleko idącej „regulacji”: jest przedmiotem purystycznych interwencji i podlega regułom dyskursu, które determinują, co i jak można w danym czasie pomyśleć czy wyrazić.

Tradycyjna krytyka źródła historycznego i jej współczesne wcielenia rzucają światło na stosunek języka dokumentu czy kroniki do ewokowanej w nich rzeczywistości. Tzw. zwrot językowy – niezależnie od jego wpływu na mediewistykę – bezsprzecznie wyostrzył jeszcze świadomość narracyjnego charakteru źródeł (H. White), roli metafory (F. R. Ankersmit) i konieczności krytycznej analizy warstwy interpretacyjno-retorycznej (J. Topolski). W polu zainteresowania znalazły się – obok twórcy z jego wykształceniem czy „tendencją” – także reguły gatunku czy strategie perswazyjne. Słowa bowiem nie tylko odnoszą się do rzeczywistości, ale też służą jej zmianie, przekonują nas do przyjęcia określonej jej wizji, są nośnikiem ideologii i narzędziem propagandy.

Tematy wystąpień

Podczas III warsztatów proponujemy pochylić się m. in. nad następującymi zagadnieniami:

Słowa i rzeczy

  • wieloznaczność i nieostrość w praktyce językoznawcy i historyka
  • między słowami: metafora, ironia, żart
  • łacina a język wernakularny
    • konceptualizacja w perspektywie międzyjęzykowej
    • glosa a znaczenie

Zmiana językowa a społeczeństwo, kultura, historia

  • nowe słowa (zapożyczenia, słowotwórstwo itd.)
  • nowe znaczenia (polisemia, kalki semantyczne itd.)
  • popularność i zanik słów

Jak działać słowami (w polskim średniowieczu)

  • grzeczność językowa
  • pochlebstwo i zniewaga
  • eufemizm i tabu
  • perswazja i retoryka
  • słowa a władza, ideologia, propaganda

Czego łacińskie źródła nie mówią?

  • łacina jako język elit
  • łacina jako język obcy
  • łacina jako język komunikacji formalnej

Metody, techniki, narzędzia

  • semantyka historyczna w Polsce: recepcja, stan badań
  • wyzwania: zwrot językowy a interpretacja źródła historycznego
  • metody pół-automatyczne i automatyczne w badaniach znaczenia
  • humanistyka cyfrowa a mediewistyka

Korpus polskiej łaciny średniowiecznej

  • postulaty i potrzeby
  • zróżnicowanie funkcjonalne, społeczna i stylistyczna wariacja tekstów
  • loca scribendi, socjolekty, języki specjalne

 

Udział w warsztatach

  • Warsztaty odbędą się w trybie hybrydowym lub – w razie konieczności – w pełni wirtualnie. Udział w warsztatach jest bezpłatny.
  • Czas wystąpienia nie może przekroczyć 30 minut.
  • Prezentowane badania powinny mieć charakter oryginalny. Streszczenie referatu (do 500 słów) powinno zawierać jasno sformułowany problem badawczy, w tym krótkie omówienie literatury wraz z reprezentatywną bibliografią (bibliografii nie wlicza się do limitu słów).
  • Abstrakty można przesyłać do 30 czerwca 2021 r., do 11 lipca zostaną Państwo poinformowani o akceptacji wystąpienia. Zgłoszenie można nadesłać za pomocą formularza:

Formularz zgłoszenia referatu

  • Planujemy publikację recenzowanych materiałów pokonferencyjnych.

Ważne daty

  • 28 maja 30 czerwca 2021 r. – termin nadsyłania abstraktów
  • 11 czerwca 11 lipca 2021 r. – informacja o przyjęciu referatu
  • 1-3 grudnia 2021 r. – warsztaty
  • 11 lutego 2022 r. – termin nadsyłania artykułu do tomu pokonferencyjnego

Kontakt

Pytania można kierować na adres: krzysztof.nowak@ijp.pan.pl.